.

Από την Κούταλη και την Αφσιά του Μαρμαρά, το Ρεϊζντερε και το Κερμεγάλεσι της Ερυθραίας, την Ίμβρο και την Τένεδο... στη Νέα Κούταλη της Λήμνου





Δευτέρα 29 Μαρτίου 2010

ΕΡΕΥΝΑ: ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΚΟΥΤΑΛΙΑΝΟΥ - ΜΙΑ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΠΑΛΙΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ, ΕΝΤΟΠΙΖΕΙ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΚΟΥΤΑΛΙΑΝΟΥ ΣΤΟ ΓΕΡΙ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Σίδερα μασάει ο Κουταλιανός

Οι σχέσεις του παλαιστή και αρσιβαρίστα με την Κύπρο

Mια τοιχογραφία του 19ου αιώνα, η οποία παρουσιάζει τον Παναγή Κουταλιανό, παρουσιάζει η Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, με την ευκαιρία της διοργάνωσης των Αγώνων Μικρών Κρατών Ευρώπης.

Η τοιχογραφία φέρει χρονολογία 1892 και την επιγραφή «ΠΑΝΑΗΣ ΚΟΤΑΛΙΑΝΟΣ». Αποκολλήθηκε μαζί με μια άλλη τοιχογραφία που απεικονίζει τον Αθανάσιο Διάκο, από τους τοίχους ενός καφενείου στο χωριό Γέρι, το οποίο επρόκειτο να κατεδαφιστεί.

Το καφενείο ανήκε στον Χρήστο Χατζήμιχαηλ (†1965), ο οποίος θυμόταν ότι τις τοιχογραφίες ζωγράφισε Τουρκοκύπριος καραγκιοζοπαίχτης, τον οποίο φιλοξενούσε ο πατέρας του στο καφενείο. Παρόμοιες τοιχογραφίες διατηρούνται και στο “Καζίνο” της Κρήτου Τέρρα στην Πάφο. Απεικονίσεις του Κουταλιανού υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα. Πιο γνωστές είναι οι αυτές του γνωστού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ (1868-1934).

Ο Παναγής Κουταλιανός (1847-1916) ήταν φημισμένος παλαιστής και αρσιβαρίστας κατά τη δεκαετία 1882-92. Γεννήθηκε στην Κούταλη της Προποντίδας. Ήταν ναυτικός και ανακάλυψε την υπερφυσική του δύναμη σε ένα ταξίδι του στις ΗΠΑ, όπου συμμετείχε σε πολλούς αγώνες και νίκησε μεγάλους παλαιστές της εποχής. Στους αγώνες φορούσε το δέρμα μιας τίγρης, την οποία είχε στραγγαλίσει σε έναν από τους αγώνες του. Αυτό το στοιχείο διακρίνεται και στην τοιχογραφία μας. Έκανε επιδείξεις της δύναμής του λυγίζοντας σίδερα, σπάζοντας αλυσίδες και βράχια σε όλο τον κόσμο.

Ένα από τα κατορθώματά του ήταν να κουβαλά τρία κανόνια, ένα στους ώμους και δύο στα πλευρά του, τα οποία κρεμούσε με αλυσίδες δεξιά και αριστερά. Μετά ο ίδιος τα πυροδοτούσε και ενώ γύρω ο τόπος τρανταζόταν, ο Παναγής Κουταλιανός έμενε ατάραχος στη θέση του.

Στην τοιχογραφία μας απεικονίζεται να κουβαλά ένα κανόνι στο λαιμό και δυο δίσκους δεξιά και αριστερά στα χέρια του. Ο Κουταλιανός είναι ο πρώτος παλαιστής αθλητής που μνημονεύεται από Κύπριο ποιητάρη, τον Κυριάκο Παπαδόπουλο από τον Αρακαπά.

Σύμφωνα με τον ποιητή ο αθλητής αυτός ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο για να επιδείξει τη σωματική του ρώμη, περνώντας και από την Κύπρο. Σύμφωνα με την παράδοση που είναι γνωστή σε πολλά χωριά της Καρπασίας, ο Κουταλιανός σε μια από τις περιοδείες του ήρθε και στην Κύπρο όχι μόνο για λόγους επαγγελματικούς, αλλά και προσωπικούς. Συγκεκριμένα για να γνωρίσει τον φυσικό του πατέρα μετά από υπόδειξη της μητέρας του «Ζαχαρένιας».

Σύμφωνα με την παράδοση ο πατέρας του ήταν ο Γιωρκής «το παλληκαρούιν» από το Ριζοκάρπασο, ο οποίος αγνοούσε την ύπαρξη του γιου του. Ο Γιωρκής είχε γνωρίσει τη Ζαχαρένια στην Κούταλη, καθώς επέστρεφε από την Κωνσταντινούπολη, όπου τον είχαν φυλακίσει για ένα διάστημα οι Τούρκοι. Είχε καταφέρει να αποφυλακιστεί χάρη στη δύναμή του, αφού νίκησε τον πρωτοπαλαιστή του σουλτάνου.

Χαρακτηριστική είναι η απεικόνιση του Κουταλιανού στην παραδοσιακή τοιχογραφία του Γερίου, η οποία αν και πολύ απλοϊκή διαθέτει όλα τα στοιχεία από τα οποία χαρακτηρίζεται ο Κουταλιανός. Τυπικό χαρακτηριστικό της εμφάνισής του το μουστάκι του, δείγμα του ανδρισμού του, της ενδυμασίας του το δέρμα τίγρης, δείγμα των κατορθωμάτων του, και το κανόνι στο λαιμό, δείγμα της υπερφυσικής δύναμής του.

Πολύ γνωστό άλλωστε είναι το άσμα: «Σίδερα μασάει ο Κουταλιανός τρένα σταματάει ο Κουταλιανός πέτρες ροκανίζει ο Κουταλιανός και βουνά γκρεμίζει ο Κουταλιανός Κι αν μασάει σίδερα και κάνει το λιοντάρι στο τσαρδί του ο Κουταλιανός τρέμει σαν το ψάρι στην κυρά του μπρος αχ πώς τη φοβάται ο φτωχός Κουταλιανός τρέμει σαν το ψάρι στην κυρά του μπρος αλλά μην το πείτε κανενός....» ?Η τοιχογραφία του Κουταλιανού ανήκει στις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου, το οποίο στεγάζεται στο παλαιό αρχιεπισκοπικό μέγαρο στην πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Τηλ. 00357 22 432578.